Tytuł | W poszukiwaniu doskonałego porządku społecznego |
---|---|
Podtytuł | Trzy rozprawy socjologiczno-filozoficzne |
Autor | Lech Milian |
Rok wydania | 2012 |
Strony | 376 |
Format (cm) | 17x24 (B5) |
ISBN | 978-83-89762-44-3 |
Cena (zł) | 27,00 |
Trzy tytułowe rozprawy socjologiczno-filozoficzne stanowią:
- Doskonalenie porządku społecznego i humanizacja życia w wybranych koncepcjach filozoficzno-społecznych.
- Przemiany w pojmowaniu wolności osobistej oraz ich wpływ na porządek społeczny i życie codzienne.
- Społeczeństwo przyszłości i jego ukorzeniona przeszłość oraz teraźniejszość. Społeczna integracja czy pogłębienie konfliktów?
Każda z rozpraw posiada wprowadzenie oraz refleksje końcowe. Umieszczony na końcu indeks nazwisk ułatwia poruszanie się po tekście.
Od Autora
Zaprezentowany zbiór rozpraw studyjnych zbliżonych w swej formie do esejów jest między innymi pokłosiem treści referatów wygłoszonych przez autora na konferencjach w Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, organizowanych na Wydziale Filozofii i Socjologii przez prof. dr hab. inż. Sławomira Partyckiego w latach 1996–2002 i poświęconych społecznym aspektom mechanizmu rynku. Z kolei z inicjatywy prof. zw. dr hab. Lesława H. Habera, propagatora rozważań nad funkcjonowaniem społeczeństwa przyszłości, miały miejsce w latach 2002–2008 konferencje poświęcone tej problematyce na Wydziale Nauk Społecznych Stosowanych w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Do nowych przemyśleń na temat funkcjonowania, organizacji i wspomagania uczestnictwa ludzi w kulturze w ich życiu poza pracą, zachęcił też autora jego udział w konferencji zorganizowanej na UMCS w 2006 roku w Zakładzie Pedagogiki Kultury. Przedmiotem konferencji było instytucjonalne kształcenie animatorów kultury. Pomysłodawcą tej konferencji była dr Barbara Jedlewska. Między innymi z inicjatywy autora niniejszych rozpraw tematykę czasu wolnego w aspekcie społeczeństwa przyszłości podjęto też na konferencji w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy w 2007 roku.
Prezentując w rozprawach wybrane wizje porządków społecznych uchodzących w świadomości społecznej lub mających uchodzić za zhumanizowane, autor rozpraw chce pokazać, jak w praktyce społecznej trudne w realizacji były ich próby wprowadzenia w życie. Założenia ideologiczne mające uczłowieczyć życie społeczne przyjęte przez ich twórców-wizjonerów nie zawsze spotykały się z powszechną aprobatą. Humanizowanie, czyli inaczej uczłowieczanie życia społecznego było programowane i realizowane w rozmaitych koncepcjach porządku społecznego. Z perspektywy historycznej nie wszystkie koncepcje i związane z nimi porządki społeczne mogą, bez żadnych wątpliwości, zasługiwać na miano rzeczywiście humanizujących życie społeczne. Oczywiście, z naszego współczesnego tak zwanego punktu widzenia. Pomimo to, a właściwie dlatego, nie można ich tak apriorycznie dyskredytować.
Szczególnie trzeba być ostrożnym w tej mierze, gdy poglądy na humanizację życia społecznego są rezultatem historycznie utrwalonych doświadczeń. Pokazując programową treść wybranych koncepcji humanizacyjnych możemy się przekonać, jak radykalnie odmienne od siebie były wizje prezentowanych porządków społecznych mających uchodzić za optymalne. Z wielu uchwyconych historycznie koncepcji ideologicznych modelujących porządki społeczne wybrano do rozpraw te, które zdaniem autora miały bardziej uwidaczniający się wpływ na kształtowanie życia społecznego. A wpływ tych koncepcji, niejednokrotnie negatywny na jego przebieg, zależał przecież od wielu społecznych uwikłań determinujących ich faktograficzny obraz, niejednokrotnie sprzeczny z intencjami pomysłodawców.
Zatem nie kierowano się w ich wyborze do omówienia w rozprawach jakimikolwiek subiektywizującymi ocenami mogącymi zawierać wątpliwości co do ich wyobrażonych wartości humanizacyjnych. Czy można zresztą z pozycji współczesnego analityka minionych zdarzeń i kierunków humanizacyjnych z niezachwianą pewnością orzekać, jakich to zmian ludzie pragnęli dążąc do poprawienia warunków swojego życia? Oczywiście analitycy mają prawo komentować ich konsekwencje praktyczne. Zresztą, czy każda z uchwyconych przejawów praktyk humanizacyjnych może być, z pozycji współczesnych poglądów na humanizację życia, oceniona jednostronnie negatywnie? Niektóre z koncepcji są ze sobą wprost nieporównywalne.
Trzeba wyjść z założenia, że każda ideologia, nawet budząca dzisiaj zdziwienie, jeśli mogła przed wiekami liczyć na wsparcie ludzi przekonanych, że uczłowieczy ich życie, powinna na zasadzie swobodnego wyboru zostać włączona do zbioru idei humanizujących życie ludzi.
Sam fakt, że dany pomysł na humanizację życia został odnotowany historycznie, już świadczy o jego znaczącej wartości, a daje to podstawę do omówień. Nie można domniemywać, podkreślamy raz jeszcze, że za inspiracją ideologiczną niektórych wizjonerów lepszej rzeczywistości społecznej ukrywały się cele inne niż rzeczywiste pragnienie humanizacji życia.
Humanizm, chociaż rozmaicie rozumiany, jednoczy w przedstawionych rozprawach wszystkie doktryny filozoficzno-społeczne, których celem postulatywnym było lub jest uczłowieczanie życia ludzkiego w modelowym, inaczej wyobrażeniowym porządku społecznym.
W toku analizy poszczególnych koncepcji humanizacyjnych nasuwa się na myśl jeszcze jedna, być może znacząca, sprawa. Otóż można odnieść wrażenie, że swoisty ruch ideologii i związanych z nimi poglądów koncepcyjnych odbywa się jak gdyby po zamkniętym kole zaniku i po jakimś czasie powrotu tych w samych istocie lub podobnych wizji społeczeństwa doskonałego. Trudno w analizie historycznej nie dostrzegać faktu, że wieki mijały a problemy oczekujące na rozwiązanie pozostawały te same.
Jeśli przed wiekami dana rzeczywistość społeczna w zaostrzającym się chaosie dojrzewała do zmian, proponowano często pozornie tylko nowatorskie. W istocie powracano do programowych idei, które już kiedyś w odległym czasie były znane a nawet wdrażane. Paradoksy dziejowe polegają na tym, że poszły w zapomnienie jako przestarzałe i nienadające się do odtworzenia.
Uzasadnione wydaje się być przekonanie, że poprzez analizę historycznie zaistniałych w przeszłości zdarzeń można wnioskować, jakich zmian można oczekiwać w niedalekiej już przyszłości. Przeszłość, a widać to z analizy historycznej, silnie utrwala się na bieżących zachowaniach ludzkich. Ten fakt komplikuje rozważania o przyszłości. Nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę.
Teraźniejszość życia społecznego wymieszana z przeszłością tworzy, a można zaryzykować takie stwierdzenie, swoistą mieszankę wybuchową rozmaitych, sprzecznych ze sobą propozycji ideologicznych. Na takim podłożu zaistniałych sprzeczności trudno jest modelować porządek społeczny przyszłości. Niemniej, rozmowy na temat przyszłego porządku społecznego są ważne, gdyż obecny wikłający nas w swoje reguły, nie jest zbyt optymalny.
Z początkiem XXI wieku proces narastania sprzeczności ideologiczno-koncepcyjnych powodujący chaos w życiu społecznym, zaczyna szczególnie szybko przyspieszać. Jak na takim rozchwianym podłożu myśli społecznej zarysowuje się przyszłość życia społecznego została zaprezentowana zwłaszcza w rozprawie końcowej. Niezbędne, jak wydawało się, komentarze zawarte w rozprawach czynione są z pozycji analityka, który do rozmaitych koncepcji czy doktryn zaistniałych w dalekiej przeszłości, może podejść bardziej obiektywnie. Przekonanie takie jest właściwie konieczne w podejmowaniu jakichkolwiek tego rodzaju rozważań. Niemniej niektóre z komentarzy mogą się rozmijać z poglądami czytających.
Czy przedstawione rozważania wniosą coś nowego do kształtującego się, bardzo zamglonego obrazu przyszłych a koniecznych przemian społecznych? Ostateczna ocena rozpraw należeć będzie do Czytelników.
Przez wieki poszukiwaniem doskonałego porządku społecznego zajmowali się mędrcy zwani filozofami. Filozofia jako nauka wyrosła z refleksji w poszukiwaniach mądrości. To filozofowie byli przez wieki kreatorami idei i programów ulepszających świat. Współcześnie swoistą pałeczkę w tej sztafecie poszukiwań doskonale zorganizowanego społeczeństwa przejmują z rąk filozofów socjologowie. Może właśnie współcześni ludzie nauki, wcale niepoczuwający się do doskonałości myślenia filozoficznego, lecz jednak zaliczający się do humanistów, potrafią opracować przyszłościowy doskonały porządek społeczny i w rezultacie doskonale funkcjonujące społeczeństwo? Jak stwierdzono w końcowej rozprawie, na taki wynik trzeba jeszcze poczekać. W każdym razie poszukiwania doskonałego porządku społecznego, który by spełniał wysokie wymogi humanizacyjne, trwają nadal.
W intencji autora było, aby teksty poszczególnych rozpraw, a także wyodrębnione fragmenty w obrębie każdej z nich, miały cechę pewnej autonomiczności, ale jednocześnie nawiązywały tematycznie do siebie. Dlatego też, wobec mnogości przenikających się wzajemnie, a można też powiedzieć, wprost splatających się ze sobą, problemów i zjawisk, w rozprawach można doszukać się pewnych powtórek. Fakt ten potraktowany jako niedoskonałość niesie jednak pewne korzyści studyjne. Czytelnik w prezentacji wzajemnych uwikłań rozmaitych ideologii i zmieniających się uwarunkowań życia społecznego z pewnością zauważy różne aspekty możliwych ocen zarówno w odniesieniu do prezentowanych ideologii, jak też byłych lub bieżących związanych z nimi zdarzeń społecznych.
Spis treści
1. Doskonalenie porządku społecznego i humanizacja życia w wybranych koncepcjach filozoficzno-społecznych
- Wprowadzenie wraz z wyjaśnieniami terminologicznymi
- Przemoc metodą humanizacji życia społecznego?
- Uczłowieczone życie w poglądach pierwszych filozofów starożytnych
- Platońska koncepcja sprawiedliwości, reguł etycznych i państwa
- Powrót do myśli o równości ludzi na ziemi. Stoicyzm
- Demokracja ateńska z jej specyfiką odniesioną do współczesności
- Humanizm w modelu wspólnoty chrześcijańskiej
- Rozczarowanie Augustyna i akceptacja despotyzmu
- Znaczenie zakonów w umacnianiu się feudalnego porządku społecznego
- Społeczeństwo jako organizm w tomistycznej doktrynie powinności stanowych
- Humanizm pierwszych socjalistów utopijnych
- Rosnące sprzeciwy wobec dzikiej industrializacji
- Zderzenie dwóch poglądów na władzę: T. Hobbes i J. Locke
- Wynaturzone społeczeństwo w opinii J.J. Rousseau
- Inni kontestatorzy niesprawiedliwego ładu industrialnego
- Zaczątki humanizacji pracy i życia codziennego robotników
- Porządek społeczny podporządkowany wolnemu rynkowi
- Egoizm siłą napędową aktywności gospodarczej ludzi
- Jakie mogą być konsekwencje z zaistnienia wolnego rynku?
- Filozofowie naturaliści i narodziny społeczeństwa ryzyka
- Rezultat niesprawiedliwości feudalnych i idei liberalnej czyli rewolucja francuska
- Wątpliwy humanizm konserwatystów z końca XIX wieku
- Uniezależnianie się myśli humanistycznej od doktryn teologicznych
- Porządek społeczny a zarazem etyczny według G.F. Hegla
- Humanizm porządku socjalistycznego według K. Marksa
- Koncepcja porządku socjaldemokratycznego
- Wypaczony marksizm rewolucyjny oraz faszyzm
- Humanizm jako produkt rozterek intelektualistów XX wieku
- Humanizm hedonistyczny w konfrontacji z humanizmem religijnym
- Demokracja jako synteza humanizmu liberalnego i jej zagrożenia
- Tolerancja w uwikłaniach ideologiczno-ustrojowych
- Roszczeniowy humanizm egalitarystyczny
- Humanizacja życia na tle statusu społecznego kobiet
- Społeczeństwo obywatelskie w historii myśli społecznej
- Model współczesnego społeczeństwa obywatelskiego i jego możliwe problemy ideologiczne
- Spór o funkcje demokratycznego państwa
- Refleksje końcowe
2. Przemiany w pojmowaniu wolności osobistej oraz ich wpływ na porządek społeczny i życie codzienne
- Wprowadzenie
- Odpoczynek zaczynem marzeń o wolności jako egzystencji bez pracy
- Raj już na ziemi czyli pełnia wolności dla wybranych
- Nakaz pracy w księgach starotestamentowych i talmudycznych. Wolność osobista pojęciem nieznanym
- Słabnie nadzieja na raj pozaziemski? Inicjatywa jej restauracji
- Poszukiwanie uzasadnienia pogardy dla pracy i apoteoza wolności
- Platon i Arystoteles kreują wolność duchową i uzasadniają niewolnictwo
- Filozofowie negujący pogardę dla pracy i krytykujący istniejący wymiar wolności
- Wykształcanie się niewolniczych struktur społecznych. Łagodnieje pogarda dla pracy
- Jakie czynności szlachetne znamionują wolność osobistą?
- Jak utrzymywać się z pracy nie tracąc wolności osobistej?
- Powinność nakazem wewnętrznym czyli łagodzenie naruszającego wolność przymusu
- Hedonizm jako filozofia korzystania z wolności. Nawoływanie do umiarkowania
- Wolność poglądów w dysputach politycznych. Jaki jest zakres wolności słowa?
- Leniwi plebejusze rzymscy za całkowitym nic nierobieniem
- Spór o duszę niewolnika czyli o istotę wolności w poglądach Cycerona
- Chrześcijańska równość sprowadzona do powszechnego obowiązku pracy
- Równość wobec obowiązku pracy nie zwalnia od zależności ludzi od siebie
- Powrót do tradycyjnych struktur społecznych. Dalszy ciąg problemów z wolnością osobistą
- Wolność osobista sprowadzona do wspólnoty feudalnych powinności
- Dodatkowe refleksje nad władzą, wolnością osobistą i pracą
- Rozum i dusza w tomistycznym humanizmie wolności duchowej
- Wolność stanowa jako samowola szlachetnie urodzonych
- Wolność osobista w możliwych skojarzeniach chłopa, mieszczanina i feudała
- Egalitaryzm społeczny przesłania utopistom pożądany wymiar wolności
- Wolność osobista wezwaniem do najemnej pracy. Kształtowanie się wolności gospodarczej
- Narodziny wolności osobistej w ujęciu liberalizmu
- Upowszechnianie się pracy najemnej i ucieczka do wolności limitowanej
- Robotnik w marksowskim królestwie wolności
- Czas wolny od pracy wyznacza korzystanie z wolności
- Przebieg walki robotników o prawo do wolności limitowanej
- Wolność osobista w wymiarze etyki liberalnej
- Wolność osobista kobiet na tle minionych epok
- Czy aspołeczność jako cecha natury ludzkiej dzieli społecznie postrzegany świat?
- Wolność gospodarcza i wolność osobista. Obustronne zależności
- Faszyzm i bolszewizm zaprzeczeniem wszelkiej wolności
- Współczesny porządek demokratyczny i wolność osobista
- Refleksje końcowe
3. Społeczeństwo przyszłości i jego ukorzeniona przeszłość oraz teraźniejszość. Społeczna integracja czy pogłębienie konfliktów?
- Wprowadzenie
- Rozważania nad nazwą społeczeństwa przyszłości
- Współczesne społeczeństwo, którego cechą jest rywalizacja
- Uprzemysłowienie i jego wpływ na struktury społeczne
- Przyczyny ruchliwości i mobilności społecznej według V. Parety i F. Toenniesa
- Proces integracji i losy życiowe załogi XIX-wiecznego przedsiębiorstwa angielskiego
- Integracja zrzeszeniowa stałym składnikiem społeczeństwa industrialnego?
- Klasy społeczne w rozwiniętym społeczeństwie industrialnym
- Jak narodził się kapitalizm? Pochwała społecznych funkcji pierwotnego kapitału
- Egoizm nadal społecznie akceptowaną siłą motoryczną?
- Niepokój A. Smitha uzasadniony. Etyka rynku zaniedbanym dobrem moralnym
- Nędza, dostatek i bogactwo w ideologii wolnego rynku
- Konsumpcja nadmierna i jej społeczne skutki
- Gra rynkowa w wizerunku niemoralnego kapitalizmu
- Przedsiębiorczość i życie na kredyt. Obecny ład społeczny nad przepaścią
- Ekonomia nauką nienadążającą za wymogami współczesności?
- Galopujący postęp techniczny i szalejące bezrobocie
- Społeczeństwo stale zwiększającego się ryzyka? Do czego potrzebne są dyplomy
- Integracja jako przejaw form życia społecznego
- Internet nowym narzędziem integracji społecznej?
- O zasadzie maksymalizacji zysku i jej ocenie etycznej w grze na rynkach lokalnych
- Wyzbywanie się pracy prostej na przykładzie społeczeństwa amerykańskiego
- Cnoty kapitalizmu, które stały się grzechami
- Nieprzewidywalne skutki upowszechnienia wiedzy?
- Masowy przekaz wiedzy, ale komu i czemu służącej?
- Utylitaryzm i kryzys wartości, których podłożem są europejskie religie. Eugenika liberalna zagrożeniem?
- Upragniona cywilizacja czasu wolnego nadal dobrem pożądanym?
- Nowy konfliktowy podział klasowy społeczeństwa?
- Dominacja interesu prywatnego na podstawie faktów
- Społeczeństwo industrializacji zrobotyzowanej w świetle problemów do rozwiązania
- Społeczeństwo obywatelskie wyznacznikiem nowych norm etycznych?
- Otoczenie zewnętrzne społeczeństw industrialnych
- Jeśli globalizacja to w czyim interesie?
- Refleksje końcowe
oraz: Indeks nazwisk; Spis dzieł wykorzystanych merytorycznie w rozprawach
Lech Milian
Nota biograficzna
Lech Milian (1932-2021)
Urodził się w Bydgoszczy. Studia zapoczątkował w Wyższej Szkole Handlu Morskiego w Sopocie. Po uzyskaniu dyplomu w 1953 r. jako specjalista ekonomista w zakresie rybołówstwa morskiego został z nakazu pracy rybakiem bałtyckim. W 1955 r. kontynuował studia magisterskie w Wyższej Szkole Ekonomicznej, także w Sopocie. W czasie studiów magisterskich był organizatorem i działaczem legendarnego Klubu Studentów Wybrzeża Żak w Gdańsku.
Po uzyskaniu magisterium z ekonomii pracował dorywczo w instytucjach artystycznych a następnie w Zarządzie Głównym Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców. Zajmował się równorzędnie publicystyką obejmującą problematykę środowisk ludzi morza. Z jego inspiracji Związek stał się mecenasem kultury marynistycznej i badań naukowych środowiska ludzi morza. Kilka lat pracował na statkach transportowych jako oficer-nawigator w żegludze oceanicznej.
Ukierunkowując z wolna swoje zainteresowania naukowe doktoryzował się na Uniwersytecie Łódzkim w 1970 r. uzyskując stopień doktora nauk humanistycznych. W 1971 r. rozpoczął pracę jako wykładowca w Wyższej Szkole Morskiej w Gdyni. W 1976 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego z zakresu socjologii na Uniwersytecie Jagiellońskim na podstawie dysertacji o zawodzie marynarza. W 1985 r. rozpoczął pracę w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie a następnie w 1992 na Politechnice Częstochowskiej. W międzyczasie wykładał również w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu, Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Uniwersytetach Łódzkim i Śląskim. W 1996 r. za pośrednictwem Uniwersytetu Śląskiego otrzymał z rąk Prezydenta RP nominację na profesora tytularnego nauk humanistycznych. Posiada biogramy w złotych księgach nauki polskiej.
Wieloletni działacz Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, uhonorowany złotą odznaką Przyjaciel Dziecka. W latach 80. XX w. pełnił także funkcję społecznego kuratora sądowego. Poza zainteresowaniami naukowymi i społecznymi zawsze związany emocjonalnie z morzem nie tylko zawodowo, ale również sportowo i turystycznie. Posiada patent jachtowego kapitana żeglugi wielkiej. Wychował kilka pokoleń żeglarzy.
Profesor opublikował blisko 20 prac monograficznych, w tym podręczników akademickich oraz ponad 130 artykułów i rozpraw naukowych poświęconych socjologii kultury, czasu wolnego, organizacji, przemysłu oraz rynku.
Był wieloletnim nauczycielem akademickim w Gdańskiej Szkole Wyższej na stanowisku profesora. Był członkiem Senatu GSW jako przedstawiciel naukowy założyciela
Wyróżniające się monografie naukowe i podręczniki
- Czas wolny marynarzy na morskich statkach transportowych (1972)
- Zawód marynarza floty transportowej. Studium monograficzne (1974)
- Zarys ergonomii okrętowej (1982)
- Wprowadzenie do socjologii przemysłu (1994, 1996, 1999)
- Przedsiębiorczość i przedsiębiorstwo turystyczne (1997, 2000)
- Mechanizm rynku w ocenie aksjologicznej (2001)
- Praca, osobowość, kierowanie (2002)
- Rynek i zmiany społeczne (2003)
Wydane nakładem Wydawnictwa GSW
- Socjologia gospodarki. Trzy wykłady programowe (2008), Wydawnictwo GSW (poprz. nazwa Wydawnictwo GWSA), ISBN 978-83-89762-19-1
- Socjologia czasu wolnego. Wiedza o czynnościach swobodnie wybieranych (2010), Wydawnictwo GSW, ISBN 978-83-89762-31-3
- W poszukiwaniu doskonałego porządku społecznego. Trzy rozprawy socjologiczno-filozoficzne (2012), Wydawnictwo GSW, ISBN 978-83-89762-44-3
- Dlaczego ideologie są obecne w życiu społecznym? Rozważania o iluzjach i rzeczywistości społecznej, cz. 1 (2018), Wydawnictwo GSW, ISBN 978-83-89762-99-3
- Socjologiczne uwarunkowania przestępczości. Skrypt (2021), wyd. online (PDF), Wydawnictwo GSW, ISBN 978-83-66270-06-0
- Dlaczego ideologie są obecne w życiu społecznym?, cz. 2 (2021), Wydawnictwo GSW, wyd. książkowe: ISBN 978-83-66270-09-1, wyd. online (PDF): ISBN 978-83-66270-04-6
W styczniu 2021 odszedł prof. Lech Milian. Czytaj więcej…